Dziś

Inspirowany międzywojenną historią łodzianina Eugeniusza Steinbarta spektakl porusza na wskroś współczesny temat nienormatywności płciowej i jej społecznego odbioru.
Jest opowieścią o próbie ucieczki z opresyjnego systemu społecznego, w którym role są określone sztywno i narzucone raz na zawsze; historią niezgody wobec bezradności, bierności i postępowania wbrew sobie; wyrazem buntu przeciwko życiu w roli kobiety, kiedy się kobietą nie jest; manifestem odwagi do życia na własnych warunkach – bez binarnych podziałów, kategorii i wlewania ciał w foremki.

Spektakl odwołuje się do wydarzeń towarzyszących toczącemu się w latach 1938-1939 przed sądem okręgowym w Łodzi procesowi „młodej kobiety wyglądającej zupełnie jak mężczyzna”*.
Jak donosi „Ilustrowana Republika” z 6 stycznia 1939 roku: „kobieta udawała mężczyznę (…) nie tylko rzecby można — na optykę, ale również wobec władz stanu cywilnego. Ożeniła się (…), meldując się jako mężczyzna wobec kapłana, a ożeniwszy się — została nawet «ojcem» i zameldowała dziecko zrodzone z swej «żony» za swoje”.
W tym samym artykule z „Ilustrowanej Republiki” czytamy: „już na kilka lat wcześniej «Eugeniusz» Steinbart, desperat, który z wysokości trzeciego piętra jednego z domów przy ul. Nawrot rzucił się na bruk, odniósł złamanie kręgosłupa i dopiero w karetce pogotowia okazał się kobietą — zwrócił na siebie uwagę władz”.
„W jakim celu Sztajnbartówna przedzierzgnęła się w mężczyznę nie stwierdzono”. Wiadomo natomiast, że w momencie targnięcia się na swoje życie w roku 1935 mężczyzna ten był bezdomny, cieszył się opinią dobrze ułożonego młodzieńca, miał narzeczoną, a przyszłą żonę Czesławę Zaleśną poznał właśnie w szpitalnym oddziale kobiecym, w którym dochodził do zdrowia.

Eugeniusz Steinbart identyfikował się jako mężczyzna, jako narzeczony i mąż wchodził w relacje romantyczne, jako ojciec wychowywał córkę. Po załamaniu nerwowym i próbie samobójczej jeszcze się w swojej identyfikacji umocnił. W czasach, kiedy osoby transpłciowe nie miały kulturowej reprezentacji, a społeczność nie wypracowała jeszcze języka, który by tę reprezentację sankcjonował, Eugeniusz Steinbart w dokumentach i relacjach medialnych znajdował informacje o sobie sprzeczne z tym, kim był naprawdę. Jego męska tożsamość w świetle prawa i w oczach społeczeństwa była fałszerstwem, jego próby wyrażania siebie były karane.
Za posługiwanie się dowodem tożsamości swojego kuzyna i poświadczenie nieprawdy w styczniu 1939 roku został skazany na 8 miesięcy więzienia. We wrześniu 1939 roku wybuchła wojna.
Co działo się dalej z Eugeniuszem? W jakiej roli płciowej postanowił kontynuować życie? W jakim ciele odnalazłby się dziś? W jakim kraju? W jakim mieście? Czy w Łodzi?

To tutaj przy ulicy Częstochowskiej mieścił się zakład produkujący protezy prącia. To w Łodzi Anna Grodzka, kiedy była posłanką, chciała utworzyć centrum dla dzieci i młodzieży cierpiących z powodu dysforii płciowej, gdzie mogłyby otrzymać wsparcie lekarzy, psychiatrów, psychologów i seksuologów, uzyskać diagnozę i szybką pomoc. To łódzki szpital im. Barlickiego był w latach 90. jedynym w kraju i jednym z dwóch w Europie Wschodniej, gdzie przeprowadzano operacje uzgodnienia płci, a później – wykonywano ich najwięcej. Może to w Łodzi te procedury znowu będą całkowicie bezpłatne?

*cytaty pochodzą z międzywojennej prasy, zachowujemy oryginalną pisownię

Reżyseria: Wiktor Rubin
Tekst | dramaturgia: Jolanta Janiczak
Scenografia | video: Łukasz Surowiec
Kostiumy: Rafał Domagała
Muzyka: Krzysztof Kaliski
Reżyseria światła: Jacqueline Sobiszewski
Asystent reżysera: Michał Kruk
Inspicjentka: Agnieszka Choińska
Identyfikacja graficzna: Ola Jasionowska

Prapremiera: 25 marca 2023 roku, Duża Scena

Występują:
Karolina Bednarek (Wiktoria Skempińska, narzeczona Eugeniusza)
Monika Buchowiec (Maria Zaleśna, teściowa Eugeniusza)
Maciej Kobiela (Oskar, brat Eugeniusza)
Michał Kruk (Prokurator Kłoczkowski)
Paweł Kos (Adwokat Szychwart)
Halszka Lehman (Elżbieta, córka Eugeniusza)
Paulina Walendziak (Czesława Zaleśna, żona Eugeniusza)
Edmund Krempiński (gościnnie | Eugeniusz Steinbart)

Sugerowany wiek widza: 16+

Czas trwania spektaklu: 1 godzina i 40 minut bez przerwy czytaj więcej

Sztuka Daria Fo "Kto nie ma, nie płaci" przedstawia dzień z życia dwóch małżeństw: Antonii i Giovanniego oraz Margherity i Luigiego. Wysokie ceny żywności zmuszają kobiety do kradzieży z pobliskiego supermarketu jedzenia, które jak w starej sztuce commedia dell’arte, realizującej topos głodu, staje się elementem groteskowej akcji. Czy mężczyźni poprą „obywatelskie nieposłuszeństwo” swoich żon, a wydarzenia ze sklepu przerodzą się w rewolucję o krajowym zasięgu? Zderzenie serii zabawnych scenek z ostrą wymową społeczną tej historii daje efekt satyryczny. Jednocześnie skłania do zwrócenia uwagi na problemy pracy i kapitału.

Dario Fo jest dramaturgiem, aktorem i reżyserem, a także jednym z najbardziej kontrowersyjnych przedstawicieli świata teatru. Reprezentuje teatr komiczny od ludowego widowiska średniowiecznego i komedii dell’arte po nowe formy wodewilu, musicalu i burleski. W 1997 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Napisał kilkadziesiąt sztuk. Do najbardziej znanych należą: Wielka pantomima z flagami i kukłami małymi i średnimi, Misterium buffo i Przypadkowa śmierć anarchisty.

Autor: Dario Fo
Przekład: Piotr Bikont i Paweł Lesisz
Reżyseria: Piotr Bikont
Scenografia: Aleksander Janicki
Kostiumy: Zuzanna Markiewicz
Muzyka i śpiew: Jacek Bieleński
Asystent reżysera: Wojciech Oleksiewicz

Prapremiera: 9 kwietnia 2011 roku, Mała Scena

Występują:
Mirosława Olbińska (Antonina)
Katarzyna Żuk (Margherita)
Gracjan Kielar (Luigi)
Tomasz Kubiatowicz (Inspektor)
Wojciech Oleksiewicz (Strażnik)
Sławomir Sulej (Giovanni)
Dymitr Hołówko (gościnnie, Dziadek)
Jacek Bieleński (gościnnie, Pieśniarz)

Sugerowany wiek odbiorcy powyżej czternastu lat.

Czas trwania: 2 godziny z przerwą czytaj więcej